Leerlingvolgsystemen in het voortgezet onderwijs

Wat is een leerlingvolgsysteem?

Met een leerlingvolgsysteem (lvs) wordt een systeem bedoeld waarin de ontwikkeling van leerlingen wordt bijgehouden door middel van gestandaardiseerde toetsen, dit in tegenstelling tot een leerlingadministratiesysteem (las), waarin de administratieve gegevens van leerlingen worden bijgehouden, zoals aanwezigheid en persoonlijke gegevens.

Ontwerpstudie

Het doel van deze studie was om inzicht te krijgen in hoe lvs’en momenteel worden ingezet, wat de ervaringen zijn van verschillende betrokkenen en welke richtlijnen bijdragen aan succesvolle invoering en gebruik. De studie is gebaseerd op documentanalyse, interviews en raadpleging van aanbieders, scholen, beleidsmakers, experts en leerlingen. Uit dit onderzoek blijkt dat 81% van de scholen in het vo reeds gebruik maakt van een lvs, maar dat de toepassing sterk verschilt. Scholen zetten het systeem bijvoorbeeld in op leerlingniveau voor feedback of overgangsbeslissingen, of op schoolniveau ter ondersteuning van onderwijsverbetering. De vakken waarin lvs’en vooral worden gebruikt zijn Nederlands en rekenen-wiskunde. De meerwaarde van lvs’en ligt volgens de gebruikers vooral in de mogelijkheid om leerlingprestaties te spiegelen aan landelijke standaarden. 

De implementatie van een lvs op schoolniveau brengt zowel voordelen als uitdagingen met zich mee. Motivatie voor gebruik neemt toe wanneer het systeem goed aansluit bij het lesprogramma en inzetbaar is voor directe onderwijsverbetering. Tegelijkertijd ervaren scholen nadelen, zoals toets stress bij leerlingen, verhoogde werkdruk voor leraren en het gevoel van wantrouwen als het gebruik verplicht wordt gesteld. Oneigenlijk gebruik van lvs-data, zoals voor verantwoording richting externe toezichthouders of het nemen van determinatiebeslissingen, wordt door scholen en experts als risicovol gezien, omdat de toetsen daar niet voor ontwikkeld zijn. Op landelijk niveau is een aandachtspunt de mogelijke koppeling met gegevens uit het primair onderwijs en doorstroomtoetsen. 

Aanbevelingen

Is het wenselijk, haalbaar en bruikbaar in de praktijk om het gebruik van een lvs wettelijk verplicht te maken? Op basis van de resultaten van dit onderzoek wordt er weinig meerwaarde verwacht van een wettelijke verplichting. Het zou daarom zinvoller zijn om scholen, naast de mogelijkheid om een lvs te gebruiken, ook de kans te geven om op hun eigen manier de basisvaardigheden van leerlingen formatief en systematisch te evalueren. De studie heeft verder geresulteerd in een aantal aanbevelingen voor het implementeren en ontwikkelen van lvs’en en voor wanneer de landelijke verplichting voor het gebruik van een lvs in de onderwijs van het vo wel wordt ingevoerd.

Een lvs zou niet gebruikt moeten worden voor:

• Verantwoording voor de onderwijskwaliteit door een toezichthouder (zowel intern als extern).
• Summatieve oordelen (bijv. determinatie).
• Een vergelijking van resultaten tussen docenten.

Advies beleidsmakers

• Besluit in hoeverre vaardigheden (digitale geletterdheid) en/of attitudes. (burgerschap) een plek moeten krijgen in het lvs.
• Beperk het gebruik tot formatieve doeleinden op individueel of klasniveau.
• Investeer in heldere communicatie rond een verplichte invoering.
• Zie voorlopig af van het koppelen van lvs-gegevens uit po en vo.
• Introduceer een kwaliteitsborging van lvs-toetsen.

Advies aanbieders

• Neem de nieuwe conceptkerndoelen als uitgangspunt voor een actuele invulling van de inhoud.
• Concretiseer de kerndoelen zodat ze geschikt zijn voor operationalisering binnen lvs-toetsen.
• Beperk de inhoud van het lvs tot objectief meetbare doelen.
• Verzorg een externe borging van de inhoudelijke en psychometrische kwaliteit van de lvs-toetsen.
• Onderzoek welke randvoorwaarden er zijn voor een rapportage die direct toepasbaar en inzichtelijk is.
• Stimuleer dat het lvs dusdanig gebruiksvriendelijk vormgegeven is dat docenten gemotiveerd raken het te gebruiken.
• Neem wensen van docenten als uitgangspunt bij het ontwikkelen van de rapportages.

Advies leraren

• Verhoog motivatie van leerlingen door uit te leggen wat een lvs hen oplevert.
• Integreer de afname van het lvs in het leerproces ter voorkoming van toets stress.

Beperkingen

Ook zijn er een aantal beperkingen waarmee rekening moet worden gehouden:

• Een lvs is met name geschikt om de meer cognitieve processen te meten.
• Het draagvlak voor het verplicht invoeren van een lvs in de onderbouw van het voortgezet onderwijs is laag.

Meer informatie?

Bekijk het onderzoeksrapport voor een volledige weergave van resultaten en aanbevelingen.